با سلام و احترام
در نظر هست که سلسله تاپیک هایی رو با مضمون و موضوع ِ "گنجینه های صنایع دستی ِ شهر های مختلف ایران"، تنظیم و گردآوری بشه . امیدوارم این روند ، گام مفیدی جهت ِ شناساندن ، معرفی ، و تعالی ِ صنایع دستی ِ ایران ِ عزیز ، و همچنین پربارتر کردن مطالب تالار هنر باشه .
در این راه ، حضور و همکاری ِ دوستان ِ عزیز ، بسی باارزش و مثمر ثمر خواهد بود .
[گنجینه های صنــــــایع دستی ایران] شماره 1 - ایلام
فهرست تاپیک :
[*=2]نمدمالی
[*=2]گليم بافی
[*=2]قالی بافی
[*=2]موج بافی ( جاجیم )
[*=2]چپغ بافی
[*=2]خراطی
[*=2]ساخت زيورآلات
[*=2]و ...
[*=2]و ...
[*=2]و ...
[*=2]و ...
فهرست ، به مرور تکمیل می گردد . . .
.
.
.
.
1- نمد مالی
نمد:
نوعي از فرش که از پشم يا کرک ماليده حاصل مي شود و از آن فرش ، کلاه و جامه کنند . (لغتنامه دهخدا)
نمد به عنوان يکي از زيراندازها و تن پوشهاي ايراني از روزگاران قديم توليد مي شده است.
.
.
.
.
تاريخچه نمدمالي:
در اينکه نمد براي نخستين بار در کجا درست شده اطلاع دقيقي دردست نيست جزء اينکه در دوره نوسنگي مردمي که با پشم گوسفند سروکار داشتند نمد را مي شناختند. اسناد و مدارک چيني 2300 پيش ميلاد درباره نمد صحبت مي کنند. در گورهاي عصر مفرغ در آلمان نمدهايي پيدا شده که تاريخ آن به 1400 ق . م ميرسد.
در گور سکاهاي سده پنجم ق . م که در قسمتهايي مستور از يخ و برف روسيه مرکزي پيدا شده اشياء نمدي زيادي چون پرده ، قالي ، عرق چين اسب و پتو بدست آمده است.
قبايل ترک که از اين نواحي مهاجرت کردند چادرنشينان ايراني نيز تا به امروز استادان مسلم هنر نمد سازي هستند. ( صنايع دستي کهن ايران _ هانس اي وولف)
نمد مالي در استان ايلام:
نمد مالي حرفه اي است که در بين ايلات و عشاير دائمي نمي باشد ، ولي در مواردي ديده شده است که نمد مال با جمع آوري و اندوخته کردن پشم قادر به توليد نمد در تمام فصول سال است. با اين وجود توليد و عرضه آن هميشه يکسان نيست. در استان ايلام معمولآ نمدمال مستقلا" و به تنهايي براي عرضه توليد خود به بازار فعاليت نمي کند بلکه با پشم مورد نياز نمد از طرف مشتري در اختيار او گذاشته مي شود. نمدمال با توجه به وزن پشم بعد از انجام کارهايي براي تمييز نمودن پشم و با توجه نقش مورد نظر مشتري اقدام به توليد نمد مي کند. همانطوريکه گفته شد بندرت اين امکان وجود دارد که نمدمال شخصآ نسبت به خريد پشم و توليد نمد اقدام نمايد.
بطورکلي نمد در استان ايلام براي عشاير کوچ رو توليد مي شود و تقاضايي براي آن در شهر وجود ندارد. در واقع فعاليت کارگاههاي نمد مالي فصلي مي باشد و بيشتر توليدات در تابستان و اواخر بهار و پاييز مي باشد و معمولا در اين منطقه بعد از آن ماه کارگاهها فعاليتي ندارند.
ويژگي عمده کارگاههاي نمدمالي در ايلام اين بوده که نمدمال از صابون در مراحل کار استفاده نمي کند . همانطور که مي دانيم مواد قليايي صابون موجب افزايش حجم الياف پشم شده و باعث درهم تنيدگي الياف مي گردد.
ابزار و وسايل:
1- چيت : زيراندازي از جنس ني جهت چيدن پشمها روي آن که درواقع زيرکار استفاده مي شود.
2- شن: يا همان شانه است که داراي چند شاخه بلند از ني که به وسيله آن پشم را پهن مي کنند.
3- ترازو: از نوع ترازوهاي معمولي در بازار
4- قيچي (چز) : اين نوع قيچي فلزي داراي دو بازوي بلند بوده که اين دو بازو را با بيرون کشيدن ميخ از هم جدا کرده و يا در مواردي دو بازو بطور ثابت به هم متصل هستند.
مواد اوليه:
پشم : که در اصطلاح محلي ايلام به آن برگن مي گويند و بصورت خودرنگ توسط خريداران عمده از روستاهاي اطراف خريداري شده و به نمدمال فروخته مي شود که لازم به ذکر است اين پشمها بصورت حلاجي نشده در اختيار نمدمال قرار مي گيرد. رنگ پشمهاي خودرنگ شامل : رنگهاي شيري و قهوه اي ،شکلاتي ، قهوه اي سوخته و سياه و سفيد مي باشد.
مراحل کار:
1- آماده سازي : مواد اوليه که همان پشم است و ابتدا بايستي حلاجي شود.
2- خال اندازي و تخته چيني: در اين مرحله بنا به طرح ذهني هنرمند پشمهاي خودرنگ را روي چيت مي چينند که به اين مرحله خال اندازي گويندو بعد از تکميل شدن طرح روي آن را با لايه اي يک رنگ از پشم مي پوشانند که اين عمل را تخته چيني گويند ،لازم به ذکر است اغلب زمينه نمدها از پشم سفيد و رنگ روشن انتخاب مي شوند و براي نمايانگري بيشتر نقشهاي نمد را از پشمهاي تيره تر انتخاب ميکنند. نام سفارش دهنده نيز در قسمتي از نمد نوشته ميشود.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3- لگدمال کردن پشم: پس از مرطوب کردن پشمها، آن را لوله کرده و لگدمال ميکنند لگدمال ميکنند و تازمانيکه تشخيص دهند که پشمهاي نمد رطوبت خود را از دست داده اين عمل را تکرار مي کنند بعد آن را باز کرده و دوباره مرطوب ميکنند و دوباره پشمها را لوله کرده و لگدمال مي کنند و اين عمل را تا 3 بار تکرار مي کنند.
.
.
4- مالش نمد بوسيله دست (وصله کردن)
در اين مرحله نمد مال قسمتي از نمد را لوله کرده و با آرنج دست و روي زمين نمد را مالش داده و بعد قسمتي بيشتر از نمد را لول کرده و دوباره با دست نمد را مالش ميدهند ،اين عمل را تا وقتيکه نمدمال تشخيص دهد که نمد به آن تراکم خود رسيده ادامه ميدهند . در مرحله آخر نمد را جهت خشک شدن در فضاي باز قرار مي دهند .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
نقوش نمدها:
بطورکلي نقوشي که بر روي نمدهاي منطقه ايلام به کار ميرود را مي توان به شرح ذيل نام برد:
1- نقوش هندسي :
2- اين نقوش شامل تقسيمات مي باشند:
3- الف ) شطرنجي ب) خطوط شکسته ج) چليپا د) ستاره اي ذ) لنگري
4- نقوش گياهي :
5- الف) نقشمايه هايي از ساقه و برگ گياهان
6- ب) گل هشت پر
7- نقوش حيواني : در اين نقوش طرح ساده اي از حيوانات مانند بز ، قوچ و کبوتر و... بر روي نمد اجرا شده است.
.
.
.
انواع محصولات:
1- کرک يا فرجي: لباس عشاير دامدار کوچ رو و کوچ نشين منطقه ايلام بوده که عشاير چوپان براي حفاظت خود در مقابل گرما و سرما از فرجي استفاده مي کنند ، فرجي در واقع بالا پوشي است نمدي و بدون درز و دوخت.
2- زيرانداز: زيراندازهاي نمدي بيشتر در اندازه هاي حدود 2*1 متر و در حد جانمازي مورد استفاده عشاير و روستاييان منطقه مي باشند .
3- کلاه نمد که باز بدليل استحکام آن و عايق بودن آن در مقابل سرما و گرما مورد کاربرد عشاير است.
منبع : سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان ایلام
