دیاتومیت
دیاتومیت ها، سنگ های رسوبی متشكل از ذرات ریز و بی شكل سیلیسی می باشند كه در اثر مكانیزم تجمع پوسته یا اسكلت های فسیل شده جلبك ها و گیاهان و جانوران میكروسكوپی و تك سلولی به نام دیاتومه تشكیل شده است، اطلاق می شود
از نظر واژه شناسی، الفاظ دیاتومیت یا خاكهای دیاتومیتی و كیزلور همگی كاربرد داشته و شناخته شده هستند. مولر نیز نوعی خاك دیاتومیتی است كه دارای رسهای پلاستیك می‌باشد. واژه تریپولی اغلب مترادف دیاتومیت به كار می‌رود ولی در واقع تریپولی نوعی رسوبات سیلیكاتی بسیار ریز دانه است كه به عنوان ساینده كاربرد دارد و منشا و بقایای گیاهی را ندارد. در مناطقی در لیبی و الجزایر (در نزدیكی بندر تریپولی) به اشتباه به دیاتومیت تریپولی گفته می‌شود. همچنین به ندرت واژه میرشام نیز برای توصیف دیاتومیت استفاده شده كه در حقیقت میر شام نوعی رس است كه منشا فسیلی دارد.
از نقطه نظر زمین شناسی اقتصادی، واژه دیاتومیت به رسوبانی از تجمع اسكلت سیلیسی دیاتومه‌ها اطلاق می‌شود كه ضخامت كافی جهت استفاده داشته باشند و بیشتر در كمربندهای افیولیتی رخنمون دارند. واژه‌های دیگری كه به تجمع بقایای دیاتومه‌های دارای ناخالصی بیشتر هستند اطلاق می‌شود عبارتند از: دیاتومیت رس دار، رس دیاتومیت دار و یا خاك دیاتومیتی.
از نظر زمین شناسی و یا تجاری، واژه دیاتومیت به تجمع رسوبات تجمعی تقریباً خالص از اسكلت موجودات ریزی به نام دیاتومه اطلاق می‌شود.
دیاتومه ها موجودات تك سلولی بسیار ریزی هستند كه متعلق به خانواده جلبك‌های دریائی باسیلاریوفیس (طلائی- قهوه ای) هستند. سلولهای زنده دیاتومه ها با پوشش نازك و ژل مانندی كه اغلب رنگی قهوه‌ای دارد، پوشیده شده اند. تمركز بسیار زیاد دیاتومه‌ها در آبهای ساحلی به عنوان یك آلاینده آب عمل می‌كند و در بعضی موارد باعث تولید اسید دامیك می‌شود كه اسیدی سمی است و بر سیستم عصبی جانوران اثر سوء داشته و می‌تواند باعث مرگ آنها نیز بشود. رسوبات دیاتومیتی معمولاً ریزدانه بوده و عمدتاً از سیلیس بی شكل اپالی تشكیل شده است. همراه سیلیس معمولاً مقدار كمی مواد آلی، رس و ندرتاً رسوبات آتشفشانی نیز وجود دارد.
دیاتومیت ممكن است علاوه بر ناخالصی ها دارای 15 تا 65 درصد آب به صورت آزاد، در ساختمان خود باشد.
دیاتومیت خالص خرد شونده و از نظر خصوصیات ظاهری، شبیه به گچ است. دیاتومیت اغلب به همراه شیل، سیلت، سنگ آهك و سایر رس ها می باشد. معمولاً به رنگ سفید تا خاكستری دیده می شود. اندازه ذرات دیاتومیت از 5 تا 1000 میكرومتر تغییر می‌كند، ولی اندازه غالب بین 50 تا 100 میكرومتر است.
موارد مصرف
دیاتومیت در سیمان: افزودن خاكهای دیاتومیتی مولر به سیمان باعث افزایش مقاومت آن نسبت به آب دریا می‌شود. خاكهای مولر در تولید سیمانهای مخصوص كه در ساخت سكوهای نفتی دریایی كاربرد دارند، استفاده می‌شود. میزان مصرف مولر در تولید سیمان قابل توجه نبوده و این بازار سالیانه فقط در حدود 5000 تن مواد دیاتومیتی مصرف می‌كند. دیاتومیت همچنین ممكن است بعنوان یك جذب كننده به سیمان افزوده شود تا آب اضافی موجود در مخلوط را جذب كند. این عمل باعث افزایش مقاومت سیمان شده و در عین حال سطح بیرونی صافتری را ایجاد می‌كند.
عایقهای صوتی: بطور كلی مواد عایقهای حرارتی عایقهای خوبی در مقابل صوت نیز هستند. مواد متخلخل نظیر دیاتومیت عایقهای موثری در برابر صوت هستند و باعث جذب امواج صوتی در فضای خالی موجود می‌شوند. نحوه ساخت و فرایند تولید عایقهای صوتی معمولاً مهمتر از نوع مواد بكار رفته است.
میزان مصرف دیاتومیت در ساخت عایقهای حرارتی و صوتی در كشور آمریكا در حدود 4 درصد كل تقاضا و برابر 24 هزار تن در سال 1993 بوده است.
این میزان مصرف در سال 1999 به 2 درصد كل تقاضا كاهش یافته و به حدود 15 هزار تن رسیده است. پیش بینی می‌شود كه كل دیاتومیت مصرفی در جهان برای این كاربرد خاص در حدود 200 الی 250 هزار تن در سال باشد.
بزرگترین بازار مصرف اروپای غربی می‌باشد كه عمدتاً مواد اولیه برای ساخت عایق‌ها را از كشور دانمارك وارد می‌كند. بیش از نیمی از تولید خاكهای دیاتومیتی دانمارك در صنایع تولید عایق‌ها و نسوزهای دیاتومیتی مصرف می‌شود.
فييلتراسیون: بیشترین كاربرد دیاتومیت به عنوان فييلتر برای جداسازی جامدات معلق در مایع می باشد. در واقع بیش از 50 درصد از دیاتومیت را به كار می برند. كاربرد دیاتومیت در این بخش اغلب به عنوان صافی در صنایع مختلف *****اسیون از جمله کارخانه های قند، ***** كردن داروها، نوشیدنی الكلی، مایع شكر خام، آنتی بیوتیك ها، آبهای شهری، آب استخرها، آبمیوه، سوخت هواپیمای جت و ... می باشد.
پركننده: دومین مصرف عمده دیاتومیت ها به عنوان پركننده در صنایع ساخت رنگ، كاغذسازی و ساینده است. كاربرد دیاتومیت به عنوان پركننده رنگ ها، جهت كنترل شفافیت و درخشش رنگ می باشد.
وجود تخلخل در دیاتومیت ها باعث شده تا از آن به عنوان عایق گرما و صدا استفاده گردد.
پودر دیاتومیت به علت سطح آزاد زیاد و حجم توده ای كم می تواند بیش از 2 برابر وزن خود آب جذب كند به خاطر این خاصیت از دیاتومیت به عنوان جذب كننده آب در قالی شویی، حمل كننده های ضد آفت و همچنین در حمل و نقل مواد خطرناك مانند اسید سولفوریك و اسید فسفریك استفاده می شود. به علت شباهت دیاتومیت به سیلیكات های اپال این ماده دارای سختی مناسبی جهت ایجاد سایش ملایم بر روی سطوح فلزی می باشد. دیاتومیت در برخی موارد به عنوان منبعی برای تولید سیلیس به كار می رود. از دیگر كاربردهای دیاتومیت می توان به تركیبات سرچوب كبریت، تركیبات الكترودهای جوشكاری، باتری سازی پایدار كننده مواد منفجره، ماده افزودنی به گل حفاری، به عنوان حمل كننده افشاننده مایعات، حشره‌كش‌ها و باروری دانه‌ها، به عنوان ساینده متوسط در دندانسازی، ماده ضد قالب‌گیری، كپسولهای نیترات آمونیوم، پایدار كننده (ظروف استیلن)، جذب كننده، تصفیه فاضلاب، غذای حیوانات خانگی، ظروف كاتالیزورها، نیكل، وانادیوم، اسید فسفریك، به عنوان منبع سیلیس در چینی‌سازی و نسوزها، عایق كننده های صوتی و حرارتی اشاره نمود.
مصارف عمده دیاتومیت در صنایع *****اسیون، پركننده، عایق و جذب كننده ساینده‌ها و كاتالیستها است كه این كاربردها در حدود 90 درصد كل تقاضا را شامل می‌شود. استفاده از دیاتومیت در ساخت *****ها بیش از 60 درصد كل تولید جهانی را در سال 1999 شامل شده است كه قسمت عمده این كاربرد از دیاتومیت های مرغوب و فرآوری شده تامین شده است.استفاده از مواد معدنی بعنوان پركننده، روان كننده، منعطف كننده و رنگدانه در طیف وسیعی از محصولات نظیر رنگها، پلاستیك،كاغذ و لاستیك از دیرباز رایج بوده است. كاربرد اصلی دیاتومیت در ساخت مواد و مصالح نسوز در مواردی است كه حرارت بین 650 تا 1100 درجه سانتیگراد باشد. آجرهای نسوز دیاتومیتی در ساخت كوره هائی كاربرد دارد كه در معرض تغییرات شدید حرارتی نیستند. در كاربردهای صنعتی از دیاتومیت در جمع آوری مواد نفتی و یا سایر مایعات پخش شده در جاهائی نظیر تعمیرگاهها، كارخانه های رنگ سازی و مواردی كه پخش مایعات ممكن است باعث آتش سوزی بشود، استفاده می‌شود. در كاربردهای خانگی از دیاتومیت برای ساخت جاذب فضولات حیوانات خانگی و یا بوگیر استفاده می‌شود. كاربردهای دیگری نیز برای دیاتومیت وجود دارد كه بعضی از آنها نظیر ساخت حشره كش ها، تصفیه آب و صنایع شمیائی هنوز در مراحل اولیه خود هستند و امكان رشد در اینگونه كاربردها دور از انتظار نیست.
سیلیس
به طور كلی موارد مصرف سیلیس SiO2 عبارت است از: شیشه سازی، چینی سازی، تولید فروسیلیس، سرامیك سازی، تولید آجر ماسه آهكی، ریخته گری، تولید سیلیكات سدیم، تولید دیگر مواد سیلیسی، به عنوان نیمه هادی در صنعت الکترونیک و تولید پشم شیشه.
مقادیر قابل توجهی ازماسه سنگ خرد شده به عنوان مصالح ساختمانی بكار می رود.
سیلیس مصرفی در هر یك از این صنایع باید كیفیت خاصی داشته باشد. تركیب شیمیایی، ساختمان كانی شناسی و خواص فیزیكی سیلیس، تعیین كننده كیفیت و موارد مصرف آن در هر یك از صنایع مذكور می باشند. تركیب شیمیایی سیلیس در واقع عبارت است از درصد SiO2 موجود در سنگ و نیز درصد هریك از اكسیدهای دیگر كه معمولاً به همراه SiO2 در كانسارهای مختلف وجود دارند و در صورتی كه درصد هر یك از آنها از حد معینی تجاوز نماید، كاربرد آن را در صنایع مختلف محدود و یا غیر ممكن می سازد.
علاوه بر درصد SiO2، ساختمان كانی شناسی سنگ نیز در تعیین كیفیت و موارد مصرف آن نقش مهمی دارد زیرا ممكن است SiO2 به صورت انواع سیلیكات ها وجود داشته باشد، در نتیجه این مسئله در تعیین روش كانه آرائی و چگونگی حذف ناخالصی ها تأثیر خواهد داشت.
خواص فیزیكی سیلیس نیز در همین روش مناسب برای خردایش، دانه بندی پودر سیلیس تولید شده و تعیین موارد مصرف پودر تولید شده تأثیر خواهند داشت.
لعاب: سیلیكا ماده تشكیل دهنده شیشه است، برای ساخت انواع شیشه مخصوص سیلیس با موادی از قبیل فلدسپار، نفلین سینیت، سودا و... تركیب می‌شود.
سرامیك: كوارتز در ساخت انواع مختلف سرامیك و سرویس بهداشتی بكار می‌رود.
ریخته گری و نسوز: مقاومت كوارتز وسیلیس تا دمایC 1470 سبب شده از آن برای تهیه قالب های ریخته‌گری فلزاتی مانند فولاد، آهن سیاه، آلومینیم وآلیاژهای مس و همچنین به عنوان نسوز در ساخت كوره‌های آهن و فولاد، سرامیك، شیشه و سیمان بكار می‌رود. كاربردهای متفرقه دیگری مانند ساینده، پودر جلا، *****اسیون، شن و ماسه ساختمانی است. انواع گرد شده و با كیفیت برای باز كردن شكافها و افزایش نفوذ پذیری در تولید نفت وگاز بكار می‌رود. همچنین با پودر كردن آن می‌توان از آن به عنوان پركننده در رنگ، پلاستیك، لاستیك، بتونه و چسب استفاده كرد.
سیلیكات سدیم : سیلیكات سدیم به صورت گلوله های شفاف، بدون آب و پودر شیشه یا پودر آبدار خرید و فروش می‌شود. این ماده در كنترل سایندگی لوله های آب و فرمول بندی لعاب و مینا بكار می رود. انواع محلول مایع آن در صابون‌سازی، پاك كننده‌های صنعتی و عمومی، چسب، سیمان‌سازی، رنگ و پوشش، قالب ریخته‌گری، شناور‌سازی كانه، پایدارسازی پراكسید و كنترل خوردگی در لوله های آب و پیش ماده سیلیس مخلوط زئولیت كاربرد دارد.
سیلیس ته‌نشین شده: از واكنش سیلیكات سدیم با اسید سولفوریك یا اسید كلریدریك طی شرایط مشخصی سیلیس ته نشینی تولید می شود كه بدلیل خواصی از قبیل درخشندگی بسیار بالا و تخلخل كم از آن به عنوان پر كننده ریز دانه و ضد لغزش در لاستیك (لاستیك خودرو و كفپوش) PVC، پلی الفین، فیلم LDPE و جداكننده های ریز منفذی باتری های سربی، پخش كننده، حمل كننده و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌شود.
سیلیس كلوئیدی
سوسپانسیونی از سیلیس ریز دانه در محیط آبی كه به منظور اصطكاك دركاغذ و تخته، جوش دهنده نسوزهای فیبری، كاتالیزور و پیش ماده شیمیایی مصرف می شود.
سیلیس، نوع متالورژی
از واكنش كوارتز و كك در كوره قوس الكتریك و دمای بالای C’2000 ساخته شده و 99%-98 Si دارد. از آن در تهیه آلیاژهای آلومینیم، فولاد، سوپرآلیاژ، سیلیكون و مواد شیمیایی استفاده می كنند.
انواع دیگر ازسیلیس و تركیبات آن مانند سیلیس پخته، خرد سیلیكون، نیترات سیلیسیوم و... وجود دارند كه هر یك كاربرد های مخصوص خود را داراست.
كوارتز بلوری
انواع شفاف و خوش‌نما برای تهیه عدسی و مخروط، جواهرسازی و نمونه كانی بكار می‌رود، از خاصیت پیزوالكتریك آن در الكترونیك استفاده می كنند.
تریپلی
سیلیس ریز بلور، متخلخل با وزن مخصوص 65/2، سختی7، سفید تا خاكستری و... كه به عنوان پركننده یا رنگدانه در رنگ، لاستیك، پلاستیك، ساینده و بتونه بكار می رود، بعلاوه در پودر‌های ساینده و جلا و ساینده دندان بكار می رود.
اگه دوست داشتي بيشتر بيا! خوشحال ميشيم از ديدارتون! 
